Cebirsel notasyon, satranç oyununun hamlelerinin yazılmasında kullanılan, FIDE tarafından kabul edilen ve en yaygın olan sistemdir. Cebirsel notasyonla hamle yazmanın öğrenilmesi çok kolaydır.
Satranç tahtası, 1'den 8'e kadar rakamlarla belirtilen 8 adet yatay (sıra) ve A'dan H'ye kadar harflerle adlandırılmış 8 adet dikeyden (sütun) oluşmaktadır.
Cebirsel notasyonda tahtadaki her bir kare, onun, sıra ve sütununa ait bir harf-sayı ikilisiyle tanımlanmaktadır.
Yukarıda görülen satranç tahtası, Beyazın tarafından bakılmasına göre görüntülenmiştir. Dikey sütunlar soldan itibaren a'dan h'ye kadar harflerle, yatay sıralar ise aşağıdan yukarıya doğru 1'den 8'e kadar rakamlarla adlandırılmıştır.
Böylece, oyunun başlangıcında Beyaz Şah e1 karesinde, Siyah Şah ta e8 karesinde oturmaktadır.
Cebirsel notasyonda, piyonlar dışındaki her taş, büyük harf olacak şekilde adının baş harfiyle adlandırılır:
Taş Kısaltması
-------------------------------
Şah : Ş
Vezir: V
Kale : K
Fil : F
At : A
Piyonlara herhangi bir ilk harf verilmez. Bu asla bir belirsizliğe neden olmaz; Şöyle ki: Hangi piyon oynadıysa yalnızca piyonun gittiği kare yazılır (kısa cebirsel notasyonda) Yalnızca piyonun taş aldığı durumlarda eğer aynı taşı birden fazla piyon alıyorsa alan piyonun sütun harfi ve alınan taşın notasyonu araya çarpı işareti konarak belirtilir. Örneğin: axb4
Bir hamleyi göstermek için oynayan taşı ve taşın oynadığı kareyi göstermemiz yeterlidir. Piyon hamleleri için, yalnızca piyonun gittiği karenin adresini belirtmemiz yeterlidir. Örneğin g1'deki Atımızı f3 karesine oynamışsak şu şekilde yazarız:
Af3
Beyazla oynuyorsak ve Vezirin önündeki piyonu (Vezir piyonunu) iki kare ileri sürersek, şöyle yazarız:
d4
Bazen iki taş aynı yere oynayabilir. Diyelim ki, Beyaz g1'deki Atını e2'ye oynamak istiyor ama aynı zamanda c3'te de e2'ye oynayabilecek bir Atı var. Basitçe Age2 yazmak, hangi atın e2'ye oynadığı konusunda bir karışıklığı önler. Buradaki sır, terkedilen kare ve konulan karelerin isimlerini yazmaktır. Notasyonu doğru yazmak önemlidir, aksi halde birçok yanlışa yol açılabilir.
Taş almayı belirtmek için, oyuncuların çoğu x (çarpı) işaretini kullanır.
Örneğin:
Siyah, Beyaz'ın Şah piyonunu c6'daki Atıyla almış olsun. O halde Axe6 yazacağız. Taşı alan bir aletse (yani Şah, Vezir, Fil, At veya Kale gibi) Büyük baş harfinden bunu anlarız. Yok bir piyon ise exd5 ya da gxf6 şeklinde yazılır.
Şah kanadında yapılan rok hamlesi (Küçük rok) O-O; Vezir kanadında yapılan rok (Büyük rok) O-O-O işaretiyle gösterilir.
Şimdi, özel bir piyon alış şekli olan ve en-passant (an-pasan) adı verilen hamlenin yazılışını görelim. İlk çıkışında iki kare oynayan bir piyon beyazlarda 5. yataydaki, siyahlarda ise 4. yataydaki bitişik piyon tarafından alınabilir. Bu alışa geçişte alış denir. Bu alış, yapılan iki karelik çıkış hamlesinden bir sonraki hamlede yapılabilir. Daha sonra yapılamaz.
Örneğin: Eğer d7'deki siyah piyon iki kare oynarsa e5'teki beyaz piyon bir sonraki hamlede d6'ya giderek siyah piyonu alabilir.
exd6 (e.p)'nın Cebirsel notasyon gösterimi
------
Son olarak, bir piyon hamlesi var sırada. Son yatay sıraya ilerleyen bir piyon (Beyaz için 8. yataya, siyah için 1. yataya) bir Vezire veya piyon ve Şah dışında herhangi bir alete terfi eder. Vezir'e(V), Kale'ye(K), Fil'e(F), veya At'a(A).
d7'deki beyaz piyon eğer d8'e ilerlerse Vezire çıktı (terfi etti) denir
Piyon d8'e ilerliyor ve bir Vezir'e terfi ediyor
Bunun cebirsel notasyondaki gösterimi ise (d8=V) dir.
Gördüğünüz gibi cebirsel notasyon hamle yazımında basit ve etkili bir yöntemdir.
Başarılar.
Hazırlayan: Chuck Smith
Çeviren: Murat Nemutlu
No comments:
Post a Comment